Bir İslam düşünürü olarak, klasik İslam düşüncesinin evriminin zirvesini ve en yalın ifadesini temsil eden Gazzâlî’yi inceleyen Hasan Aydın’ın bu kitabı, Türkçede bu filozof üzerine yapılmış en kapsamlı çalışmadır. Yazar Gazzâlî’nin düşünce sistemini tarihselliği içinde ele almakta, bu sistemin 19. yüzyıl ve sonrasında İslamcı düşünürler üzerindeki etkisini incelemektedir.Kitap birbiriyle ilintili üç temel amacı gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Bunlardan ilki, Gazzâlî’nin düşün sistemini, bir diğer deyişle Tanrıya, Tanrı-evren ilişkisine, insana ve topluma yönelik düşüncelerini geliştirirken kullandığı argümanlarını bilgikuramsal (epistemolojik) ve varlıkbilimsel (ontolojik) temelleri ışığında ortaya koymaktır.İkincisi, ilk amaçla iç içedir ve klasik dönem (ortaçağ) İslam düşüncesine nüfuz ederek, onun yapılanma koşullarının ve bu koşullar çerçevesinde ortaya konan Tanrıya, insana, topluma ve bir bütün olarak evrene ilişkin temel düşünsel çerçevenin (paradigma) görülmesine analitik bir katkı sağlamaktır.Üçüncü amaç ise, Gazzâlî’de en sistematik ifadesini bulan, klasik İslam düşüncesinin günümüze yansıyan yönlerinin izlerini sürmektir. Bu çaba, İslam düşünürlerinin moderne yönelirken takındıkları tavrın tarihsel kökenlerini görme açısından oldukça hayatidir.Prof. Dr. Mehmet Dağ: “Hasan Aydın’ın bu hacimli çalışmasıyla, ilk kez Gazzâlî’nin dünya görüşü ile günümüzde özellikle gelenekçi ve yenilikçi olarak geçen düşünürlerin dünya görüşleri arasındaki ilişkiler derli toplu şekilde irdelenmiş oluyor. Hasan Aydın’ın ‘tarihsel eleştiri’ ve ‘anlama’ yöntemlerini başarıyla kullandığı çalışması, kapsamı itibariyle ilk olmasının yanı sıra, ulaştığı sonuçlar bakımından da özgündür.”
Kitabın olumsuz yönlerine dair yapılabilecek bir iki eleştiri:
– “Gazali’nin şüphe krizi Gazali’nin projesinin bir parçasıdır.”
Gazali çok genç yaşlarda eser kaleme almaya başlayan bir alim ve Gazali toplumu incelemekle beraber onunda bir parçası. Fakat kitapta bunlar fazla göz önüne alınmamış. Akademisyen sıfatı dolayısıyla Aydın’a saygı duymakla beraber Gazzali’nin şüphesinin nasıl bir şüphe olduğunu anlayabildiğini düşünmüyorum şayet anlamış olsaydı onun ortaya argüman koymamasını(Kant veya Descartes gibi) söz konusu bile etmezdi. Aynı şüphe krizinden geçmiş biri olarak bu şüphenin Hasan Aydın’ın sahip olduğu bütün bilgilerden daha güçlü bir duygu olduğunu söylersem bilmem hata eder miyim?
– Gazali teorik irfan hakkında konuşunca genelde “bilinmezci” olarak suçlanmış. Bu Hasan Aydın’ın irfana ve irfan felsefesine ne kadar yabancı olduğunu gösteriyor.
Kitap Yorumları - (2 Yorum)
Hasan Aydın’dan muazzam bir kitap. İslam felsefesinde ve ülkemizde etkisi çok büyük olan bu ünlü düşünürü en iyi anlatan kitap denilebilir.
Hasan Aydın Bir İbn Rüşd değil.
Kitabın olumsuz yönlerine dair yapılabilecek bir iki eleştiri:
– “Gazali’nin şüphe krizi Gazali’nin projesinin bir parçasıdır.”
Gazali çok genç yaşlarda eser kaleme almaya başlayan bir alim ve Gazali toplumu incelemekle beraber onunda bir parçası. Fakat kitapta bunlar fazla göz önüne alınmamış. Akademisyen sıfatı dolayısıyla Aydın’a saygı duymakla beraber Gazzali’nin şüphesinin nasıl bir şüphe olduğunu anlayabildiğini düşünmüyorum şayet anlamış olsaydı onun ortaya argüman koymamasını(Kant veya Descartes gibi) söz konusu bile etmezdi. Aynı şüphe krizinden geçmiş biri olarak bu şüphenin Hasan Aydın’ın sahip olduğu bütün bilgilerden daha güçlü bir duygu olduğunu söylersem bilmem hata eder miyim?
– Gazali teorik irfan hakkında konuşunca genelde “bilinmezci” olarak suçlanmış. Bu Hasan Aydın’ın irfana ve irfan felsefesine ne kadar yabancı olduğunu gösteriyor.