Boğaziçi’ndeki okullardan birinde yatılı okumakta olan Tahsin, kendisine eşek Türk diyen Cemil’e taş atar ve onu yaralar. Okulun öğretmenlerinden Orhan ilk müdahaleden sonra yaralanan çocuğu evlerine götürür. İdealizmle materyalizm arasında bocalayan, milliyetçi bir öğretmen olan Orhan, Mütareke sonrası İstanbul’unun zengin ve yozlaşmış kesimiyle bu olaydan sonra ilişki kurar ve o evdeki Batılı tarzda eğitim almış, kozmopolit düşüncelere sahip Vedia’ya âşık olur. Peyami Safa, yazarlığının zirvesinde olduğu dönemde kaleme aldığı Biz İnsanlar romanında can alıcı bir soru sorar: “Türkiye’nin yaşayacağına inanmayan bir Türk’ün kaç türlü ahlakı olabilir?” Mütareke döneminde aydınların gündemini işgal eden materyalizm, sosyalizm, mandacılık, milliyetçilik gibi fikirleri karakterleri üzerinden tartışarak ideal buhranı yaşayan insanların dengelerini yitireceğine işaret eden Peyami Safa, insanın maddî bir varlıktan çok manevî bir varlık olduğunu, insanda ruhun maddeden önce geldiğini gösterir.
Biz İnsanlar, 1939’da yazılmış. Yazılış tarihinin bir önemi var. Azıcık anlatacağım:
Şimdi Nazım Hikmet’le Peyami Safa bir ara dostlar, böyle yakın dostlar hem de. Nazım Hikmet, Peyami Safa’yı siyasi görüş açısından kendi tarafına çekmek istiyor, bu yönde girişimleri var sürekli olarak. Fakat Peyami Safa, “Bak dostum, sen benim dostumsun ama ben senden demokrasi durağında ayrılırım,” diyor Nazım Hikmet’e. Sonradan bir katakulli oluyor; Peyami’nin ağabeyi İlhami Safa’ya bir komplo kuruluyor ve İlhami tutuklanıyor. Bunun arkasında Nazım’ın olduğunu düşünüyor Peyami, fena giydirmeye başlıyor. Zaten sonradan TKP’nin “ajanı” olduğu ortaya çıkan Nazım’la yollar tamamen ayrılıyor, artık ağız dalaşına dönüşüyor olay. Fakat bir zamanlar Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’nun Nazım’a ithaf edilmesinin gösterdiği gibi arada derin bir dostluk vardı. Bu ithaf olayı 1931’de. Buradan şuraya geleceğim; Biz İnsanlar’daki Süleyman, gayet Nazım olabilir. Evet, onca şeyi bunun için söyledim.
Safa’nın romanları otobiyografik öğeler taşıdığı için bu çıkıntı kısımların cevabının yine Safa’nın hayatında gizli olduğunu düşünüyorum. Ne yaşadıysa anında romanlara koyan Safa, Rehber-i İttihad Mektebi’nde öğretmenlik yapmış. Bu öğretmenlik ve öğretmenlik yapmasına sebep olan parasızlık, direkt romanda gösteriyor kendini. Sözde Kızlar, Yalnızız gibi romanlarla paralellikler taşıyor Biz İnsanlar. Mütareke yılları, Doğu-Batı meselesi, yalılar… Yine bir Jön Türk giydirmesi var, Peyami Safa bunu hep yapıyor. Adamın canına öyle bir tak etmiş ki her romanında bir eleştiri mutlaka oluyor.
Böyle. Güzel roman, okunsun.
Eser bir dönem eleştirisi. Niye mi? Çünkü Necati e Orhan’ın sudan bahaneyle tutuklanıp (sırf memura kabasın, düzgün konuş dediği için Orhan’ın vs.) işgal devletlerinin bir telefonu ile serbest kalması. Aslında Osmanlı Devleti memurlarının o dönem için ne kadar aciz durumda olduğunu güzel bir panoramasını çizmiş. Ama günümüzde dahi bazı şeylerin hala değişmemesi, gerçekten çok can sıkıcı. Ayrıca öğretmenlerin okuyup ders çıkarabileceği muhteşem bir eser. Okuyun, okutun.
Peyami Safa, ikilikleri kullanarak Türk Tarihini anlatmaya çalışmaktadır. Doğu-Batı ikiliği; Yenileşme yanlısı-Muhafazakar gibi Kedi ve köpek metaforlarını da çok iyi şekilde kullanır.
Kitap Yorumları - (5 Yorum)
Biz İnsanlar, 1939’da yazılmış. Yazılış tarihinin bir önemi var. Azıcık anlatacağım:
Şimdi Nazım Hikmet’le Peyami Safa bir ara dostlar, böyle yakın dostlar hem de. Nazım Hikmet, Peyami Safa’yı siyasi görüş açısından kendi tarafına çekmek istiyor, bu yönde girişimleri var sürekli olarak. Fakat Peyami Safa, “Bak dostum, sen benim dostumsun ama ben senden demokrasi durağında ayrılırım,” diyor Nazım Hikmet’e. Sonradan bir katakulli oluyor; Peyami’nin ağabeyi İlhami Safa’ya bir komplo kuruluyor ve İlhami tutuklanıyor. Bunun arkasında Nazım’ın olduğunu düşünüyor Peyami, fena giydirmeye başlıyor. Zaten sonradan TKP’nin “ajanı” olduğu ortaya çıkan Nazım’la yollar tamamen ayrılıyor, artık ağız dalaşına dönüşüyor olay. Fakat bir zamanlar Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’nun Nazım’a ithaf edilmesinin gösterdiği gibi arada derin bir dostluk vardı. Bu ithaf olayı 1931’de. Buradan şuraya geleceğim; Biz İnsanlar’daki Süleyman, gayet Nazım olabilir. Evet, onca şeyi bunun için söyledim.
Safa’nın romanları otobiyografik öğeler taşıdığı için bu çıkıntı kısımların cevabının yine Safa’nın hayatında gizli olduğunu düşünüyorum. Ne yaşadıysa anında romanlara koyan Safa, Rehber-i İttihad Mektebi’nde öğretmenlik yapmış. Bu öğretmenlik ve öğretmenlik yapmasına sebep olan parasızlık, direkt romanda gösteriyor kendini. Sözde Kızlar, Yalnızız gibi romanlarla paralellikler taşıyor Biz İnsanlar. Mütareke yılları, Doğu-Batı meselesi, yalılar… Yine bir Jön Türk giydirmesi var, Peyami Safa bunu hep yapıyor. Adamın canına öyle bir tak etmiş ki her romanında bir eleştiri mutlaka oluyor.
Böyle. Güzel roman, okunsun.
Yozlaşmış bir aileyle milli değerlerine bağlı bir öğretmenin ve insanların çatışmasını anlatan bir eser. Okumaya değer.
Eser bir dönem eleştirisi. Niye mi? Çünkü Necati e Orhan’ın sudan bahaneyle tutuklanıp (sırf memura kabasın, düzgün konuş dediği için Orhan’ın vs.) işgal devletlerinin bir telefonu ile serbest kalması. Aslında Osmanlı Devleti memurlarının o dönem için ne kadar aciz durumda olduğunu güzel bir panoramasını çizmiş. Ama günümüzde dahi bazı şeylerin hala değişmemesi, gerçekten çok can sıkıcı. Ayrıca öğretmenlerin okuyup ders çıkarabileceği muhteşem bir eser. Okuyun, okutun.
Peyami Safa, ikilikleri kullanarak Türk Tarihini anlatmaya çalışmaktadır. Doğu-Batı ikiliği; Yenileşme yanlısı-Muhafazakar gibi Kedi ve köpek metaforlarını da çok iyi şekilde kullanır.
usta yazardan harika bir eser.